ذياني فة‌قيَيايةتي

زنجيرة وتاريَك لةبارةي

ريَورَةسمةكاني ولآتي كوردةواري

دوكتؤر سؤران كوردستاني


كورتةوتاري هةشتةم

ذياني فةقيَ‌يايةتي

كؤنترين ناوةةندي فيَر كردني عولوومي ديني و بلآو كردنةوةي تةعليماتي ئيسلامي لة ولآتي كوردةواريدا؛ مةدرةسةكاني عولوومي دينيي سةر بة مزطةوتةكاني كوردستانة. ئةم فيَرطة ئاييني‌يانة بريتين لة ضةن حوجرةي طةورة و ئاوةدان كة فةقيَيةكان لة دوور و نزيكةوة رووي تيَ ئةكةن و لةويَدا نيشتةجيَ ئةبن و لة ذيَر ضاوةديَريي ماموَستاييَكي مودةرَرَيس دةس ئةكةن بة خويَندني زانستةكاني ئاييني.

ليَرةدا فةقيَيةكان بة ناني راتبة و ماموَستاكةش بة بةرات و زةكاتي خةلَكي ئاوةداني بةرَيَ دةضن.

خويَندني زانستةكاني ئاييني بة طشتي لة سيَ بوارةوة تيَدةثةرَيَ:

يةكةم) دةورةي قوتابيطةري.

دووةم) دةورةي سوختةيي.

سيَهةم) دةورةي موستةعيددي. كة ئةم بوارة بؤخوَي ئةكريَتة دوو بةشةوة: نيمضة موستةعيدي؛ كةلَة موستةعيدي. خويَنكاري دةرس و دةوري ئاييني بة طشتي (فةقيَ)ي ثيَ ئةوتريَ.

ثلةي قوتابيطةري تايبةتة بوَ فيَر بووني ئةلف و بيَي عةرةبي و حينجة و تيلاوةتي جزمي سييةمي قورئاني ثيروَز. قوتابي لة مالَة بابيدا ئةميَنيَتةوة و رؤذانةش ديَتة مزطةوت و لة ذيَر ضاوةديَريي سوختة و موستةعيددا فيَري قورئان خويَندن ئةبيَ.

كاتيَ قوتابي رةسمةن بيَتة مزطةوت و لة حوجرةدا بميَنيَتةوة؛ ئةوة ئيتر (سوختة)ي ثيَ ئةلَيَن كة ئةمة سةرةتاي فةقيَيايةتي‌ية لة مزطةوتدا.

كاتيَ سوختة هاتة حوجرةوة؛ كةوا و ثانتوَلَي كوردي لة بةر ئةكا و ثشتويَن ئةبةستيَ و بة نيشانةي دةس ثيَكردني خويَندني عولوومي ديني؛ رةسم واية كة لة لايةن موستةعيديَكةوة ميَزةري سثي لة سةري ئةبةسريَ. ئيتر سوختة لةمةولا دةس ئةكا بة خويَندني تةسريفي زةنجاني و تةسريفي مةلا عةلي و عةواميلي جورجاني؛ كة ئةم كتيَبانة سةرةنا و موقةدديمةي فيَر بووني عولوومي عةرةبين.

ذياني و طوزةراني سوختة و موستةعيد لة حوجرةدا؛ زوَر ساكار و بةقةناعةتة. هةر فةقيَ‌ييَك دةستةنويَن و جيَي خةوي خوَي هةية و هةروةها شويَنيَك بؤ راطرتني كتيََبةكاني بؤ دةس نيشان كراوة. ئيتر لةمة بةدةر؛ ديوةكان و كةلوثةلي حوجرةكة؛ هاوبةشة لة نيَوان فةقيَيةكاندا. هةرةوةز و هاوكاري و برايةتي و سةفا و يةكرَةنطي؛ دةستووريَكي طشتي‌ية لة حوجرةي فةقيَياندا.

شيَوةي كوَن و سوننةتيي كوَ كردنةوةي ياريدة و خوَراك و ثيَداويستي ذياني فةقيَيايةتي بة (راتبة) يا (راتوو) بةناوبانطة كة ئةوةش بةم جؤرةية كة فةقيَيةكان بة سةر مالَةكاني ئاوةدانيدا دابةش ئةكريَن و هةر دوو فةقيَ‌ييَك روَذيَ سيَ جار ئةضنة بةر دةركي مالَيَك و لة كاباني ئةو مالَة داواي راتبة ئةكةن.

راتبة حةققيَكي شةرعيية بة سةر خةلَكي ئاوةدانييةوة. فةقيَيةكانيش لةبةر ئةوة كة ريَي خزمةت بة ديني خودايان طرتووةتة بةر و بؤ خودا دةرسي ديني ئةخويَنن؛ هةر بؤ رةزاي خوداش ئةضنة راتبة. خةلَكي ئيمانداريش بةو ثةرَي شانازي و رةزايةتي دةروونييةوة؛ بؤ رةزاي خودا راتبة ئةدةن. خؤ ئةطةر ذةميَك فةقيَيان نةضنة راتبةي مالَيَك؛ طةورةي ئةو مالَة دلَمةند ئةبيَ و طورج ديَتة مزطةوت و ثةيجؤري مةسةكة ئةبيَ.

بة ثيَي ريَورَةسميَكي كؤن؛ بةش كردن و هةلَبذاردني هةر ضةشنة خواردةمةني‌ييَك لة حوجرةي فةقيَياندا؛ بة حوكمي جؤرة دابةش كردنيَكي تايبةت ئةنجام ئةدريَ كة (دة ليَ كردن)ي ثيَ ئةوتريَ كة ئةمةش شيَوةييَكي خؤمالَي‌ية بؤ دامةزراندني عةدل و دادة لة ناو فةقيَياندا.

لة حوجرةي فةقيَياندا هةموو كاريَك بة هةرةوةز و ياريدةي دةستةجةمعي جيَ بة جيَ ئةكريَ؛ بةلآم زؤربةي كاروباري سووكةلَةي روَذانةي حوجرة لةسةر ئةستؤي سوختةكانة و ديارة هةر فةقيَ‌ييَكش لةم بوارةوة تيَدةثةرَيَ.

فةقيَ لة حوجرةدا دوور لة بنةمالَة و كةس و كاري؛ ذيان ئةباتة سةر و هةر لةم شويَنةداية كة فيَر ئةبيَ كاروباري شةخسي و تايبةتي خؤي بةرَيَوة بةريَ. لةمةش زياتر؛ لةطةلَ مةفهوومي بةرثرسايةتي و تيَكؤشاني بيَ‌وضان وردة وردة ئاشنا ئةبيَ.

فةقيَيان شةوانة لة حوجرةدا بة موتالا و دةور كردنةوةي دةرسي رؤذانةوة خةريكن و بؤ حةسانةوة و رابواردنيش جار و بارة لةبؤ شيََعر شيَعريَن كؤ دةبنةوة بة هيَناني قافيةي دذوار و مةلابةزيَن دةكةونة شةرَةشيَعر و يةكتر بة تاقي دةكةنةوة.

شيَوةكاني سوننةتيي خويَندني عولوومي ديني لة حوجرةي مزطةوتدا؛ لةسةر ضةن جؤرة:

يةكةم‌) دةور كردنةوة و رةوان كردنةوةي دةرس لةطةلَ هاتؤضوَ كردندا كة ئةمة بة شيَوةي مةششايي بةناوبانطة.

دووةم) شيَوةي هاودةنطي و هاوخويَندن كة زوَرتر سوختةكان بةم شيَوةية ماددة دةرسييةكان فيَر ئةبن.

سيَيةم) شيَوةي وتني مامؤستا و دووثات كردنةوة و بةلَيَ وتني فةقيَية بؤ مامؤستاكةي.

ضوارةم) شيَوةي جةدةلي‌ية كة بة سيَ قوَلَي يان دةستةجةمعي؛ فةقيَيان ثيَكةوة لةبارةي مةبةستيَكي عيلمييةوة جةدةل ئةكةن.

ئيتر هةروا كة وتمان؛‌ بةم هةموو تةنطانة و قةناعةتةوة؛ حوجرةي فةقيَيان ـ ئةم ناوةندة ئاييني‌ية ـ بةردةوام ثرَ بووة لة موشتاقاني عيلمي ئيلاهي و ئةوة سةدان سالَة كة دةستة دةستة زاناياني ثايةبةرز و ليَهاتوو و خرمةتطوزاري جيهاني ئيسلامي ليَ وةدةركةوتووة.

شاديانةي ئيجازة وةرطرتني فةقيَيان

فةقيَ؛ يان خويَنكاري عولوومي ديني؛ لة ثاش ضةن سالَ تيَكوَشاني فيكري و تةهزيبي نةفس و كةسبي عولوومي جؤراوجؤري ئيسلامي؛ لة دةورةي موستةعيديدا ئةطاتة دوايين ماددةي دةرسي و بة تةشخيسي مامؤستاكةي ئامادةي ئيجازة وةرطرتن ئةبيَ.

بؤ ئيجازة وةرطرتني هةر موستةعيديَك روسووماتيَك بةرَيَوة دةضيَ و فةقيَيان ئةيكةنة جةذن و شادماني.

ريَورَةسمي ئيجازة وةرطرتن؛ بة بانطيَشتني فةقيَيان و مامؤستاياني طوندةكاني دوور و نزيك دةس ثيَ ئةكا.

لة ثاش ئامادة كراني ميَزةري سثيي مةلايةتي و عابا و كةواي شؤرَ و هةروةها نووسراني ئيجازةنامةكة لة لايةن مامؤستاي ئيجازةدةر؛ فةقيَيان ويَكرَا لة كؤرَي طؤوةند و شادمانيدا بةشداري ئةكةن. ئةم كؤرَة كة بة (داوةتي فةقيَيانة) بةناوبانطة؛ ثاكترين و ساكارترين ضةشني هةلَثةرَين و داوةتة لة ولآتي كوردةواريدا.

ئيجازة دان بة فةقيَيان؛ ريَطا دانة بؤ ئيفتا و تةدريسي عولوومي ئيسلامي كة ئةمة كاري مودةرَرَيسيَكي ليَهاتوو و بةناوبانط و مامؤستاييَكي ثايةبةرزة و ئةم كارة لة مةدرةسةكاني عولوومي دينيي سةر بة مزطةوتةكاني ولآتي كوردةواريدا؛ ميَذينة‌ييَكي ديَريني هةية.

لة ثاش خويَندنةوةي قةسيدةي بوردية لة لايةن دةستةي فةقيَيانةوة؛ ثؤلي قوتابي و سوختة و موستةعيد ويَكرَا هةلَدةستنةوة و بوَ هيَناني ميَزةر و كةوا و عاباي موستةعيدي ئيجازةوةرطر؛ لة كؤرَةكة وة دةر دةكةون.

بة ثيَي رةسميَكي كؤن لة حوجرةدا؛ تؤماري ئيجازةنامةكة و كةوا و عابا و ميَزةري سثيي مةلايةتي كة خةلآتي مامؤستاي ئيجازةدةرة؛ لةطةلَ قورئان وطولَ و شيريني لةسةر مةجومعةييَك دادةنريَ و يةكيَك لة فةقيَيان لةسةر سةري دايدةنيَ و ثوَلي فةقيَيانيش وة دووي دةكةون و بة دةم خويَندنةوةي قةسيدةي بوردييةوة ئةطةرَيَنةوة ناو كوَرَي شاديانةكةوة. بة هاتنةوةي ثؤلي فةقيَيان؛ حازريني مةجليسةكة هةموو لةبةر قورئان هةلَدةستنةوة و ئيتر بةم جؤرة مةجومعةكة لة ثيَش ماموَستاي ئيجازةدةردا دادةنريَ.

ئيجازةنامة؛ كارنامةي تيَكوَشاني ضةند سالَةي فةقيَيانة كة لة لايةن مامؤستاي ثايةبةرزي مةدرةسةي عولوومي ديني‌يةوة ئةنووسريَ و مؤر ئةكريَ و لة رؤذي شاديانةكةدا؛ وةك راطةياندنيَكي طشتي لة لايةن هةر ئةو مامؤستاية؛ يان مةلاييَكي نويَنةري ئةوةوة؛ ئةخويَنريَتةوة.

بة ثيَي رةسميَكي كؤن؛‌ مامؤستاي ئيجازةدةر لة ئيجازةنامةكةدا؛ ناوي زنجيرةي ماموَستاياني ثيَشتر لة خؤي ئةنووسيَتةوة. ئةم زنجيرةية كة هةر كامة بةرةودوا لة يةكتر ئيجازةيان وةرطرتووة؛ سةرةنجام ثةيوةست ئةبيَ بة حةزرةتي فةخري عالةمةوة (ص). هةروةها لةويَشةوة بة واسيتةي جبرةئيلي ئةمينةوة ثةيوةست ئةبيَ بة وةحيي مونزةلي ثةروةردطارةوة.

لة ثاش خؤيَنراني ئيجازةنامةكة؛ مامؤستاي ئيجازةدةر (موجيز) يان مةلاييَكي نويَنةري ئةو؛ هةلَدةستيَ و ميَزةرة سثييةكة ئةبةستيَتة سةر فةقيَ‌ية ئيجازةوةرطرةكة كة ئيَستا ئيتر موجازة و لةمةولا ئةبيَتة (مةلا) و خةلَك ثيَي ئةلَيَن (مامؤستا).

لةم كاتةدا؛ موستةعيدي ئيجازة وةرطرتوو كةوا و عاباي خةلآتيي ماموَستاكةي لةبةر ئةكا و دةستي مامؤستاكةي ماض ئةكا و لةطةلَ يةكة يةكة ثؤلي فةقيَياني ئاوالَي دةست ئةدا و روويان ماض ئةكا و ئامادة ئةبيَ بوَ يةكةمين سوخةنرانيي دةوراني مةلايةتيي خؤي كة ئةم وتار خويَندنةوةية سوثاسويَذي‌ييَكة لة مامؤستاكةي و حازراني كؤرَةكة.

لة ثاش كؤتايي ثيَ هاتني ريَورَةسمي ئيجازة وةرطرتن؛ ميوانان و حازراني مةجليسةكة بة شةربةت و شيريني زاريان شيرين ئةكةن.

لة ثاش بةرَيَوة ضووني ئةم ريَورَةسمة؛ مةلاي ئيجازة وةرطرتوو بار ئةكا و لةم حوجرة و مزطةوتةوة وة دةر دةكةويَ و لة مزطةوتي ئاوةداني‌ييَكدا دادةمةزريَ و ئةبيَتة ثيَشنويَذي خةلَكي ئةو ديَية. خؤ ئةطةر دةسةلآتي عيلمي و تةواناي تةدريسيشي هةبيَ؛ ئةويش لةو مزطةوتةدا ضةن فةقيَ‌ييَك رادةطريَ و دةرسيان ثيَ ئةلَيَ.

مةلاي طوندةكاني ولآتي كوردةواري بة ياريدة و راتبةي خةلَكةوة ئةخويَنن و بة بةرات و زةكاتي ئةوانيشةوة بةرَيَ دةضن.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

13 + نه =