كؤسةي هةجيج

دوكتؤر سؤران كوردستاني


يا كؤسةي هةجيج مالَ وة بةرزةوة

هاتمة ئاسانةت، وة دةم لةرزةوة

ئةي كؤسةي هةجيج مةرديَ جواني

ئةلحةمدوليلا ثا لة ديواني

وة خوةت ئةكةفـيَ بضيتة حوزوور

منيش شةرمةسار ئةويَسم لة دوور

يا كؤسةي هةجيج جة هةجيجةنة

يا سولَتان ئيساق، سيروان طيَجةنة

سةرم سرَ مةنةن جة بلَةكةي هةجيج

جة غار بةرمةيؤ، سيروان مدؤ طيج


«لة طيَرَانةوةي داية ئاسيةي غةففاري، خةلَكي شويَشة، كضي خةلَيفة ئةحمةدي شويَشة، دةرويَشي خانةداني شاي كةسنةزان، لة رؤذي دةي مانطي رةزبةري سالَي هةزار و سيَسةد و حةفتاي هةتاويدا»

ضةن زانياري لة طةنجينةي ياد و بيروباوةرَي مةردمي هةورامان، سةبارةت بة كؤسةي هةجيج:

يةك ـ كؤسةي هةجيج يةكيَكة لة نؤزدة كورَةكةي حةزرةتي ئيمام مووساي كازم (د.خ). ئيمام مووساي كازم نؤزدة كؤرَي ليَ بة جيَماوة: ئيسماعيل ناسراو بة موحةدديس، زةيد، ئيبراهيم، عةقيل، هاروون، حةسةن، حوسةين، عةبدولَلآ، حةمزة، عةلي رةزا، عوبةيديللا، جةعفةر، يةحيا، ئيسحاق، ئةحمةد، موحةممةدس، عةبباس، قاسم، سولةيمان.

دوو ـ ذني نةخواستووة (نةهيَناوة).

سيَ ـ دؤعاي موستةجابة.

ضوار ـ سي و سيَ سالآنة بووة كة فةوتي كردووة.

ثيَنج ـ كؤسة براي هاجةرة خاتووني سنة و مةعسوومةي قوم و حةزرةتي ئيمام رةزاي خؤراسانة (دروودي خوايان لةسةر بيَ).

شةش ـ هاجةرة خاتوون لةو بةري ئاوي سيروانةوة بانطي كردووة لة كؤسةي هةجيج و فةرمووية: برا طيان! خؤرَةي ئةم ئاوة ناهيَلَيَ من لةم بةرةوة دةنطت بذنةم. كؤسةش رووي لة ئاوة كردووة و فةرمووية: كش! .. جا ئاوي سيروان ئيَستاش لةو شويَنةدا كش و بيَدةنطة. بةلآم لةوة خوارتر و لةوة ذوورتري بةهاذةية.

حةوت ـ ئةطيَرَنةوة ئةلَيَن كاتيَ سولَتان عوبةيديللا ـ كؤسةي هةجيج ـ لة ولآتي خؤي هةلَديَ و روو ئةنيَتة ناوضةي هةورامان، جةماعةتيَ لة دةستةوبةستةي حاكمي وةخت، وةدووي دةكةون و شؤني هةلَئةطرن تا بيطرن. ئةميش لة هةورامان بة قةراخي كيَلَطةييَكا تيَئةثةرَيَ. كابراي وةرزيَر خةريكي ضاندني طةنم ئةبيَ. جا بة ئيزني خوا لةبةر ئةوة كؤسة لة ضنطي مةئموورةكاني حاكم رزطار ببيَ، طةنمةكة سةوز ئةبيَ و ديَتة وةختي درةوي. كاتيَ مةئموورةكان ئةطةنة بةرةوة، لة كابراي وةرزيَر ئةثرسن: كةسيَ بةم ناو و نيشانةت نةديوة ليَرةوة تيَثةرَيَ؟ ئةويش ئةلَيَ ديومة. ئةلَيَن: ئةوة كةي بوو؟ ئةلَيَ: كاتيَ ئةم طةنمةم ئةضاند، ئةو يةك نةفةرة وا ناو و نيشاني ئةدةن ليَرةوة تيَثةرَي. ئةوانيش بيري ليَ ئةكةنةوة كة ئةم طةنمة ئيَستا وةختي درةويةتي. دةيسا ئةو كةسة وا ئةم وةرزيَرة ناونيشاني ئةدا، ئةوة نية وا ئةمان بةدوايا ئةطةرَن. ئيتر دةس لة ثا دريَذتر بة ريَطةي خؤيانا ئةطةرَيَنةوة.

هةشت ـ كاتيَ كؤسة تةشريفي هاتووةتة ئةم شويَنة وا ئيَستا بة «هةجيج» ناسراوة، ضووةتة لاي موغار (ئةشكةوت)ي ذوور ديَ‌يةكة و طؤضانةكةي طرتووة لة ضاوطة ئاوةكة و فةرموويةتي: ئةي ئاو! ئةطةر تؤفان هةستيَ، تؤ زياد نةكةي و ئةطةر ثاييزيش بيَت، تؤ كةم نةكةي!

جاو لةوساوة ئةم ئاوة نة زيادي كردووة و نة كةم. ئيَستا ئةو ضاوطةية «ويَشة»ي ثيَ ئةوتريَ و ئاوةكةي وشكي نةكردووة و تةنيا سةرضاوةي ئاوي خواردنةوةي دانيشتوواني طوندي هةجيجة.

نؤ ـ وةسيةتي كؤسةي هةجيج بؤ هةورامي‌يةكان:

ئةوةلآي ئةوةلَ بةرط مةطؤرَن.

ذن مةدةنة غةيري خؤتان، ذني غةيرةش مةخوازن. ضونكوو ئةبيَتة بةردي فيتنة بؤتان.

سةط و تووتك رامةطرن.

برَؤن لة مايدةشت و بيَلَوار و لةيلاخةوة بة كؤلَي هيَستر طةنم بيَننةنة بؤ هةورامان. لة خوا تةلَةب ئةكةم بؤتان، هةر بارةطةنميَ ثيت و بةرةكةتي ثيَنج خةرمان طةنمتان بداتيَ.

دة ـ يادطارةكاني كؤسة لة ديَي هةجيج‌دا:

يادطارةكاني كؤسةي هةجيج بريتين لة: شةمدان يا ضراييَكي ضةن فتيَلَةي برنجة و كةشكؤلَةكةي كؤسة كة ئيَستا لة ضلةخانةكةي لة ذيَر مزطةوتةكةي هةجيجدا، ئةثاريَزريَ. ئةو سةرضاوة نووسراوانة وا باسي كؤسةي هةجيجيان كردووة بريتين لة:

حةديَقةي ناسري: «در این قریه امامزاده سلطان عبیدالله برادر حضرت ثامن ضامن علی بن موسی الرضا ـ علیهم السلام ـ مدفون است و به کوسه هجیج شهرت دارد. گویا این بزرگوار در اصل کوسج بوده و ریش کمی داشته که به کوسه هجیج شهرت یافته. بزرگ باکشف و کرامتی است»

واتة: لةم ديَ‌يةدا حةزرةتي ئيمامزادة سولَتان عوبةيللا براي حةزرةتي ئيمامي هةشتةمي زامني ئاهوو، عةلي كورَي ئيمام مووسا (دروودي خوايان لةسةر بيَ)، نيَذراوة و بة كؤسةي هةجيج ناوبانطي رؤيشتووة. طوايا ئةم زاتة بةرَيَزة لة ئةسلَدا ريشي تةنك و كؤسة بووة و هةر بؤيةش بة كؤسةي هةجيج ناوي دةركردووة. كؤسة زاتيَكي ثايةبةرز و بةكةشف و كةرامات بووة.

توحفةي ناسري: «در طرف شرقی این بلوک دهکده‌ای است که آن را هجیج می خوانند. این قریه در مکانی بسیار سخت واقع است که صعب العبورتر از این نقطه در عالم کمتر است. در این قریه حضرت امامزاده برادر حضرت امام ثامن ضامن علی بن موسی الرضا ـ علیهم السلام ـ مدفون است که در کردستان به کوسه‌‌ی هجیج شهرت دارد. واقعاً بزرگ باکشف و کرامتی است و خوارق عادت خیلی از او نقل می کنند».

واتة: لة بةشي رؤذةلآتي ئةم ناوضةيةدا، طونديَك هةية ناسراو بة «هةجيج». ئةم ديَ‌ية كةوتووةتة شويَنيَكي زؤر ئةستةم و ئاهةرَا كة ئاستةنطتر و سةختتر لةم شويَنة لة جيهانا كةمتر ئةبينريَ. لةم ئاوايي‌يةدا، حةزرةتي ئيمامزادة براي حةزرةتي ئيمامي هةشتةمي زامني ئاهوو ـ عةلي كورَي ئيمام مووسا دروودي خوايان لةسةر بيَ ـ نيَذراوة كة لة ولآتي كوردةواريدا بة كؤسةي هةجيج ناوي رؤيشتووة. بةرَاستي زاتيَكي ثايةبةرزي بةكةشف و كةراماتة زؤر خواريقي عادةتي ليَ ئةطيَرَنةوة.

تاريَخي مةردؤخ: «در نزدیکی رودخانه سیروان، در طرف پل کران، شخصی مدفون است که او را سلطان اسحق می گویند. برادر حمزه نجار است که هر دو از اولاد امام جعفر صادق‌اند. از علی عریضی پسر امام جعفر متولد شده‌اند. حمزه نجار هم در قریه نجار مدفون است. در سمت چپ رودخانه، یعنی جانب جنوب آن، سلطان عبیدالله برادر امام ثامن ضامن علی رضا پسر امام موسی کاظم نیز در قریه هجیج مدفون است که او را کوسه هجیج می گویند. اهل این قریه لباس و عمامه و کلاه مخصوصی دارند که در تمام دنیا به وسیله آن شناخته می شوند».

هواتة: .. وةهةروةها لة تةنيشتي ضةثي رووبارةكةدا (سيروان)، يةعني بةشي باشوورَي، سولَتان عوبةيديللا براي ئيمامي هةشتةم عةلي رةزا كورَي ئيمام مووساي كازم (دروودي خوايان لةسةر بيَ) لة ديَي هةجيجدا نيَذراوة و كؤسةي هةجيجي ثيَ ئةلَيَن. خةلَكي ئةم ديَ‌ية جل و ميَزةرة و كلآويَكي تايبةتيان هةية كة لة سةرانسةري جيانا بةو نيشانانةوة ئةناسريَن.

بنةمالَةي زانياران: « .. عوبةيدولَلآ ضووة بؤ هةوراماني ئيَران و لة ديَ‌ييَك لة قةراخي سيرواندا لة نزيكي ئةسثةريَزا دانيشتووة. ئةو جيَطة ئيَستا بة هةجيج ناسراوة. ئةوةيش لة «حةجيج» وةرطيراوة كة سيفةتي عوبةيدولَلآ بووة. واتة: حةجي زؤر كردووة. عوبةيدولَلآ كؤسة بووة. بؤية ئيَستة ئةلَيَن كؤسةي هةجيج».

ئاوايي هةجيج (دةطاو هةجيجي)

ئاوايي‌ييَكي خونجيلانةية لة ناو شيو و دؤلَيَكا لة طويَي رووباري سيروان، لة نزيكةي سي كيلؤميتريي شاري ثاوة، لة هةوراماني لهؤن. ئةم ديَ‌ية كةوتووةتة نيَوان شارةكاني ثاوة و مةريوان. رووباري سيروان بة مةندي و بيَدةنطي لةبةرامبةر ئاوايي‌يةكةوة ئيَ‌ئةثةرَيَ. كيَوةكاني دةوروبةري هةجيج بريتين لة: دارةشان (لة باكوور)، تلةسوور (لة رؤذةلآت)، لاثيري (لة رؤذةلآت)، طلَويَ (لة رؤذاوا)، كةلوئاساني (لة رؤذاوا)، لووتكةي كةلي كووضلَيَ لة بةشي ئينتيهاي شاهؤ (لة باشوور).

ريَطةي ثاوة بؤ هةجيج، جادةييَكي ئةستةم و ئةهةرَا و باريكي خاكي ـ بةردةلآني‌ية كة لة زؤر شويَندا ئةبيني باراناو كيَوةكةي دامالَيوة و جادةكةي بةستووة (ئةم وتارة لة سالَي هةزار و سيَسةد و حةفتاي هةتاويدا نووسراوة). طةليَ جار مةترسيي كةوتنةخوار بؤ ناو دةرةودؤلَي ثالَ جادةكة ئةكةويَتة دلَي ريَبواري ئةو جادةية. بؤ ثةرَينةوة لة سيروان، جاران لة شاخة و ضلَي دارميَو وةنةنيان هةلَ‌ئةبةست بةسةر رووبارةكةدا. بةلآم ئةمة بةلآم ئةمة ضةند سالَيَكة وةنةن هةلـَطيراوة و ثردي ئاسنيني بؤ سازكراوة. ئةم ثردة بة دريَذايي‌ بيست و شةش ميتر و ثانايي ضوار و نيم ميتر و زةرفييةتي سي تؤن، لة زستاني سالَي هةزار و سيَسةد و شةست و نؤي هةتاوي سازكراوة و ئيَستا ماشيَن و خةلَك بةسةريا هاتوضؤ ئةكا.


مةرقةدي سةوز رةنطي حةزرةتي كؤسةي هةجيج

همةرقةدةكة كةوتووةتة سةر ريَطاي ئاوايي‌يةكة و دةوروبةري بة وشكةبةرد كةلَةكضن كراوة و ضةند داريَكيش دةوروبةري مةرقةدةكةي طرتووة. خةلَكي ئةم طوندة و هةروةها زؤربةي ديَيةكاني هةورامان، هيَستا ضاويان بة رووكايي بةرق نةثشكووتوة (ئةم وتارة لة سالَي هةزار و سيَسةد و حةفتاي هةتاويدا نووسراوة). لةم ناوضةية زةوي و زار شاياني كشت و كالَ كةمتر دةس ئةكةويَ، تةنيا ضةن ئةنارستان و ضةن ثؤلة دارطويَز نةبيَ كة ثةلَة ثةلَة ليَرة و لةويَ لة طويَي سيروانا بةر ضاو ئةكةويَ.

ذياني هةجيجي‌يةكان ذينةذانيَكة بؤخؤي. نةخؤشةكاني ئةم ديَ‌ية، يان ئةبيَ بة ئيمدادي غةيبي شيفايان بؤ بيَ، يا ئةبيَ بمرن. ضونكوو ريَطاوبانيَكي وةهايان نية كة وةخت و بيَوةخت بتوانن خؤيان بطةييَننة نةخؤشخانةي شاري مةريوان يا ثاوة. ريَطاكةشيان زؤر دوورة لة شارةكاني دوروبةريان. ئاوي خواردنةوةيان لة هاوينا زؤر كةمة و بةشيان ناكا. لوولة‌كيَشي‌ييَكي زؤر كؤن و رزيو، ئاوي كاني‌يةكةيان بؤ ديَنيَتة ناو مالآن.

لة ثياواني ئةم ديَ‌ية، ئةوانة وا بتوانن بة هيَزي شان و باهوو كاريَ بكةن، زؤرتر لة شةش مانطي سالَ لة شارةكاني ئيَرانا سةرطةردانن بة دواي كارا.

جاران كلآش و شالَ و ميَزةري هةجيجي لة كوردستانا بةناوبانط بووة، بةلآم ئيَستا بة داخةوة لةبةر دةسكورتي و كؤضي خةلَك بؤ شاران، شويَنةواري ئةم ثيشة خؤمالَي‌ية كةمتر ئةبينريَ. كار و ثيشةي هةجيجي‌يةكان، جيا لة كلآش و شالَ و ميَزةرة ضنين، سازكردني كةوضكة دارينة و كشتيَلَة (كةوضكي دؤخؤري) و شانةي دارين و تةشي و هةروةها فرؤشتني ئاردةتووة لة شارةكاني دوور و نزيكي كوردستانا.

بةكورتي خةلَكي ئةم ئاوايي‌ية، مةردميَكي سةختي‌كيَش و رةنجةرَؤن، بةلآم هةرتا بيَذي دلَثاك و ئيماندار و راستويَذ و رةوشت ضاكن و لة ميوانثةروةريدا هاوتايان نية لة جيهانا. لةطةلَ ئةمةشا لة هةموو ضةشنة وةسايل و كةرستةي ئاسايش و حةسانةوةي ذيان بيَوةرين. جاري وا هةية زؤرتر لة ثيَنج شةش مانط لة سالَ، ريَطاوباني ئةم ناوةضةية بة بةفريَكي قورس دائةثؤشريََ، يان جادةكة بة طاشةبةرد ئةبةستريَ، يا هةر ماشيَن دةس ناكةويَ و هاتوضؤي خةلَك بؤ شار يةكجار سةخت و دذوار ئةبيَ.

مامؤستاياني ئاييني يان مامؤستاياني فيَرطةكاني هةورامان لةوثةرَي سةختي و هةذاريدا ئةذين. جا ليَرةدا لة بةرثرساني ولآت و بةتايبةت لة كاربةدةستان و كارطيَرَاني شاري ثاوة داوا ئةكةين لةبةر رةزاي خوا و لةبةر خاتري ئةم ئيمامزادة بةرَيَز و خؤشةويستة و ئةم خةلَكة سادة و دلَثاك و هةذارة، زؤرتر بةم ديَ‌ية و ئاوايي‌يةكاني‌تري هةورامان رابطةن و خزمةتيان بكةن و طةردي ستةمي هةزار سالَةي دةسةلآتداراني رابردوو لةسةر روخساري ئةم ناوضةية و بةتايبةت ئةم ئاوايي‌ية، دابتةكيَنن ..


سةرضاوةكان:

يةك ـ سةفةري تةحقيَقاتي و طةشتي خؤم بؤ ناوضةي هةورامان لة رةزبةري سالَي حةفتاي هةتاويدا.

دوو ـ حةديَقةي ناسري: ميزرا شوكرولَلآي سنةيي، ثيَداضوونةوةي دوكتؤر حشمةتولَلآي تةبيبي، تاران، هةزار و سيَسةد و شةست و شةشي هةتاوي.

سيَ ـ توحفةي ناسري: عةلي ئةكبةري وةقايع نطاري سنةيي.

ضوار ـ تاريَخي مةردؤخ، شيَخ محةممةد مةردؤخي كوردستاني.

ثيَنج ـ بنةمالَةي زانياران، مةلا عةبدولكةريمي مودةرََرَيس، بةغدا هةزار و نؤسةد و هةشتا و ضواري زاييني.

شةش ـ فؤلكلؤري ناوضةي هةورامان كة بة طويَي خؤم بيستوومة.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

11 − هفت =